ʻOku maʻu ha fakamatala fakaikiiki ange ʻi he
www.voteauckland.co.nz ‘i he lea Faka-Papālangi.
Ko e hā ‘a e ngāue ‘oku fai ‘ehe Kosilio ‘a ‘Aokalani
Ko e Kosilio ‘a ‘Aokalani ko e kosilio lahi taha ia ‘i Australasia.
ʻOku ne fokotu’u ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni fakapuleʻanga fakakolo kotoa pē mo fakahoko ha ngaahi tokoni lahi ki he ngaahi komiuniti kotoa pē ʻi he vahefonua ʻAokalani.
ʻOku fakafatongiaʻaki ʻa e kosilio ʻa e ngaahi meʻa lahi ʻokú fekau‘aki mo hoʻo moʻui fakaʻahó, hangē ko e:
- lahi ʻo e tukuhau ‘api ʻoku ke totongi pea moe ngaahi sēvesi moe ngaahi koloa ʻoku nau totongi ki ai
- fakalakalaka ʻo e lotokolo moe ‘inivesimeni ki he ngaahi langa lalahi (ki he fefononga‘aki, moe nofoʻanga)
- tali ki he tu‘unga ‘o e ʻeá moe maluʻi hotau ʻātakai fakaenatulá
- anga fakafonuá, fāmilí moe ngaahi sipotí
- ngaahi ‘ēlia va‘inga ma‘ae fānau moe ngaahi pa‘ake lōkolo
- ngaahi laipeli, ngaahi senitā faiʻanga fakafiefia moe ngaahi vai kaukau, moe ngaahi feituʻu fakakomiuniti ke haea kitu‘a
- ngaahi tu‘utu‘uni fekau’aki moe feituʻu teke lava ʻo faka‘eve‘eva‘i ai hoʻo kuli̕
- fakatuʻunga lelei ʻo e vai mei hoʻo tepi vai̕ pea moe ngaahi matātahi lōkolo
- ʻai ke malu ange ki he kau heka pasikala moe kau lue lalo ʻi he lotokolo moe ngaahi senitā lōkolo
- lahi moha ngaahi sēvesi kehe, hange ko e ngaahi taimitēpile pasi, vakai‘i pē ʻoku langa kakato mo fakalelei ʻa e ngaahi fale, ngaahi lao moʻui lelei ki he falekai, laiseni kava malohi mo e ʻaati ʻa e kakai.
Founga ʻoku fakahoko ‘aki ʻehe Kosilio ‘a ‘Aokalani ha ngaahi tuʻutuʻuni
Ko ʻemau mōtolo puleʻanga fakakolo̕ ‘oku tokoni ke feau ‘a e ngaahi fiemaʻu fakavahefonua mo fakalōkolo pea ʻoange ki ʻAokalani ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku fiemaʻu ke tupulaki mo fakalakalaka ai.
ʻOku vahevahe ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻi he vahaʻa ʻo e Sino Pule(Governing Body) mo e ngaahi poate lōkolo, ʻo takitaha pē mo ʻenau ngaahi tafaʻaki fai tuʻutuʻuni:
- ʻOku nofotaha ʻa e Sino Pule ʻi he me‘a lalahi fakalūkufua pea ʻi he ngaahi tu‘utu‘uni mahuʻinga ʻi he vahefonua. ʻOku kau ai ʻa e pule kolo moe kau mēmipa kosilio ‘e toko 20.
- Ko e ngaahi poate lōkolo ‘oku nau fakafofonga‘i ‘a e ngaahi komiuniti ‘i honau feitu‘u takitaha pea fafakahoko ha ngaahi tu‘utu‘uni ki he ngaahi me‘a lōkolo, ngaahi ‘ekitiviti, mo e ngaahi me‘angāue.
Ko hai e kau mēmipa kuo fili
Ko e kau memipa kuo ‘osi fili ʻi he fili fakakolo te nau fakafofongaʻi ʻa e kakai ‘oʻAokalani.
'Oku nau fai ha ngaahi tu‘utu‘uni tene fakafuo ʻa e ngāue fakalakalaka ʻa e vahefonua ‘Aokalani mo langa ha ngaahi komiuniti fakakolo mālohi.
Ko e Pule Kolo (mayor)
ʻOku fili ʻa e pule kolo ʻehe kau fili kotoa ʻo ‘Aokalani peane tataki ʻa e Sino Pule (Governing Body).
Kau mēmipa kosilio
ʻOku fili ʻa e kau mēmipa kosilio ʻe uanoa (20) ʻehe kau fili ke nau fakafofongaʻi ʻa e ngaahi uooti ‘Aokalani ʻe 13 .
Ko e ngaahi uootí koha ngaahi feituʻu fakasiokālafi ia ʻoku fakaʻuhingaʻi ‘aki ʻeha ongoʻi ko hai kita mo ‘ete kau ki ha komiuniti, pea moe ngaahi sēvesi ʻoku fakahoko maʻá e ngaahi komiuniti ko ‘eni.
Kau mēmipa ʻo e poate fakalōkolo
ʻOku ʻiai ha ngaahi poate fakalōkolo ʻe 21 ʻi he Kosilio ‘a ‘Aokalani pea ʻoku nau takitaha maʻu ha kau mēmipa ʻi he vahaʻa ‘e toko nima mo e toko hiva, ‘aia ne fili’i ʻehe kau fili meihe ngaahi feituʻu fakalōkolo ʻoku nau fakafofongaʻi.
Ko e poate lōkolo takitaha ‘oku nau toe fili foki hanau sea mo ha‘anau tokoni sea.
Fekumi keke ‘ilo’i ahoʻo poate fakalōkolo mo e uootí
Fekumi ‘a e poate lōkolo mo e uooti teke fili ki ai ‘ihe ngaahi fili fakalōkolo ‘o e 2022.
(ʻE fiemaʻu ho’o fakafehokotakiʻangá keke fakahū ‘a ho’o tuʻasila ʻapí ʻi he lea Faka-Papālangi.)
Ko e hā ʻa e fili fakakolo
'Oku fakahoko ʻa e fili fakakolo ʻihe taʻu ʻe tolu kotoa pē ke fili ʻa e kau mēmipa foʻou (pule kolo, kau mēmipa ‘o e kosilio, moe kau mēmipa ʻo e poate fakalōkolo) i 'he kosilio fakakolo.
Ko e fili ʻi he ngaahi fili fakakolo ko e founga ia teke lava ai ʻo fili pe ko hai ʻa e kau fakafofonga koia te nau fai ha ngaahi tu‘utu‘uni maʻau ʻi he ngaahi ‘isiu ʻoku nau kau tonu ki ‘Aokalani mo homou komiuniti.
Teuteu ke fili
ʻOku fakaava ʻa e fili ʻihe fili fakakolo ko ʻeni ʻihe ʻaho 16 ʻo Sepitema 2022 pea tāpuni ʻihe 12 hoʻatā ‘o e ʻaho 8 ʻo ʻOkatopa.
Teke lava ʻo fili ʻi he fili fakakolo ‘okapau:
- ‘oku ke laka hake ‘i he ta‘u 18; pea
- koha sitiseni NZ koe pē ma‘u ngofua nofo tu‘uloa ; pea
- kuo ke nofo hokohoko ‘i Nu‘usila ni ‘o ‘ikai toe nounou ange ‘i he māhina ‘e 12.
Teke lava ʻo fili ʻi he fili fakakolo ʻa ‘Aokalani kapau ʻoku ke nofo ʻi he vāhenga ‘Aokalani pe ‘oku ke ma‘u ‘api ʻi heni.
Lesisita ke fili pea (muimui ki he fehokotaki‘anga ko ‘eni he tene fakahoko koe kiha peesi ‘i he lea Faka-Papālangi)
vakai‘i pe fakatonutonu ho’o tu‘asila meili ke fakapapau‘i ‘oku ke ma‘u ho‘o ngaahi pepa fili.
Founga ʻoku ngāue‘aki ki he fili lī he meili
Ko e lao lolotonga̕ ‘oku hā ai kuo pau ke fakahoko ʻa e fili fakakolo ʻaki ha fili fakafou he meili.
Kapau koha tokotaha fili koe kuo ke ‘osi lesisita, teke maʻu hoʻo ngaahi fakamatala fakapepa mei ho’o tu‘asila meili ʻi he vahaʻa ʻo e Falaite 16 ‘o Sepitema 2022 moe Pulelulu 21 ‘o Sepitema 2022.
Ke fakapapauʻi ʻoku ʻoatu hoʻo ngaahi pepa fili ki ho tuʻasila lolotonga̕, ʻe fiemaʻu keke lesisita pē (ʻe ʻave koe ʻe he fehokotakiʻanga ko ʻeni ki ha peesi naʻe hiki ʻi he lea Faka-Papālangi) ke
fakatonutonu ho tu‘asila kimuʻa he ʻaho Monite 12 Sepitema 2022. Ko e taimi ia ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻe he ʻOfisa Faifili ʻa e tohi taliui lesisita fakaʻosi ‘o kinautolu ‘e kau ki he fili.
Meʻa keke fai ‘okapau ʻoku ʻikai ke maʻu hoʻo ngaahi pepa fili
Kapau ʻoku ʻikai aʻu atu he meili hoʻo naunau fili – koe‘uhi hangē nai neke toki liliu pē ho tu‘asila meili pē mahalo ko ho’o hingoa ‘oku te‘eki pulusi ia he tohi taliui fili – telefoni ki he ʻOfisi Fai‘anga Fili ʻi he
0800 922 822 pea temau li atu ha naunau fili makehe kiate koe.
Feitu'u ke ‘ave ki ai hoʻo ngaahi pepa fili
Teke lava ʻo li hoʻo ngaahi pepa fili kiha faʻahinga puha New Zealand Post pē pea ʻoku ta‘e totongi peia.
ʻE ʻi ai foki moha ngaahi feituʻu lahi ʻi he kolo kotoa, kau ai ʻa e ngaahi laipeli ‘a e Kosilio ‘Aokalani moe ngaahi senitā tokoni moha ngaahi supamāketi, ʻaia teke lava ʻo li kiai hoʻo ngaahi pepa fili ʻo aʻu ki he 12 hoʻatā ʻo e ʻaho Tokonaki 8 ʻo ʻOkatopa 2022.
Fakapapauʻi ʻoku ke li mai hoʻo ngaahi pepa fili kimuʻa ‘ihe ʻaho Pulelulu 5 ʻo ʻOkatopa 2022, ke fakapapauʻi ʻoku nau a‘u mai ki he ʻOfisa Faifili kimuʻa pea tāpuni ‘a e fili.
Te mau pulusi ha ngaahi fakaikiiki lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi feituʻu ko ʻeni ‘ihe ‘ene ofi ange ki he taimi koia.
Fakamatala ma'á e kau kanititeiti
Ko e kau kanititeiti kuo ‘osi fili, ‘oku nau ōmai mei ha ngaahi puipuituʻa kehekehe ʻo nau ha‘u moha ngaahi poto‘i ngāue kehekehe moha ngaahi aʻusia kehekehe ki honau fatongiá.
ʻOku ʻikai ke fiemaʻu ha ngaahi tohi fakamo‘oni ako makehe keke hoko ai koha kanititeiti ʻi he fili fakakolo.
Ko e meʻa pē ʻoku fiemaʻú
- koha sitiseni Nu‘usila; pea
- ta‘u 18 pe motu‘a ange; pea
- lesisita ‘i he tohi taliui fili.
Koha 'aho ʻi he moʻui ʻoha mēmipa kuo ‘osi fili
ʻOku ʻiai ha ngaahi fatongia kehekehe ʻo e ni‘ihi kuo ‘osi fili ke fakalele fakaʻaho ʻa hotau koló.
ʻI hoʻo hoko ko ha mēmipa kuo fili, teke:
- tokoni ke fakakaukau‘i ‘a e founga ‘oku ngāue‘aki ‘a e pa‘anga ‘a ‘Aokalani
- fai ha ngaahi tu‘utu‘uni ‘e tokoni ki hono faka‘uhinga‘i ‘aki ‘a e kaha‘u ma‘a hotau ngaahi komiuniti
- tokoni‘i ‘a e ngaahi pisinisi ke tupulaki mo tu‘umālie
- fakakaukau‘i e founga ke feau ‘aki e ngaahi fiema‘u lolotonga mo e kaha‘u ki he ngaahi fokotu‘utu‘u ‘o e ngaahi langa lalahi, ngaahi sēvesi ma‘a e kakai mo e ngaahi lao tu‘utu‘uni
- tokoni ki hono mapule‘i ‘etau ngaahi koloa, ko hono mahu‘inga ko e $42 piliona.
ʻIha faʻahinga ʻaho pē, teke malava ʻo:
- lau ngaahi pepa mo teuteu ki he ngaahi fakataha ‘o e uike ka hoko maí
- fili ‘i he ngaahi fakataha moe ngaahi komiti kehekehe ki hono fakahoko ‘oha tu‘utu‘uni
- talanoa moe kakai ke fanongo ki he ‘enau ngaahi fakakaukau
- kau atu kiha ngaahi ‘iveni hangē ko e ngaahi fakataha‘anga ma‘ae kakai, ngaahi ouau fakanofo fakapule‘anga ha tangta‘ifonua/fefine‘ifonua, pē ko e fakaava ha pa‘ake fo‘ou pe halanga heka pasikala
- fakafofonga‘i ‘a e kosilio ‘i he ngaahi me‘a fakakomiuniti moha ngaahi ‘iveni fakamatakali hangē ko e Matariki, Pasifika Festival, Chinese New Year, Diwali pea moe fesitivolo ko e Auckland Pride
- kau atu ki he ngaahi ‘ekitiviti ‘a e komiuniti, hangē ko e ngāue fakataha kiha poloseki fakafo‘ou ha tafenga vai fakakolo.
Ngaahi pōtoʻi ngāue moe ngaahi 'ulungaanga lelei ʻoku fakateunga ‘aki ha mēmipa kuo lava he fili
Koe ngaahi pōtoʻi ngāue ‘oku mahu’inga kiha taha kene hoko koha mēmipa fili ke fakafofongaʻi ʻa e kakai ʻo ‘Aokalani ‘oku kau ai:
- Tukupā ho taimi – teke fa‘a ngaue ‘i tu‘a taimi mei he ngaahi houa angamaheni ‘o e ‘ofisi pea ‘e fiema‘u keke lava fakafaingofua‘i mo palani lelei ho taimi.
- Tukupā ki he Te Tiriti o Waitangi/Talite ‘o Waitangi – ma‘u ha ‘ilo ki he iwi fakalōkolo, tea o Maori mo e tikanga
- Fetu‘utaki – taimi lahi keke lea ‘iha ngaahi fakataha‘anga kakai mo e ngaahi ‘iveni pea ‘e fiema’u keke fakahāa‘i ‘aki ha loto falala ‘a ho‘o lea mo ho‘o ngaahi fakakaukau
- Poto‘i hono ngāue‘aki e me‘angaue fakatekinikale – koha konga lahi ‘o e fatongia ko hono ngaue‘aki e tekinolosia, koia ‘oku totonu keke ‘ilo‘i hono faka’aonga‘i e ‘imeili, MS Teams, telefoni smartphone pea moha komipiuta pe ‘aipeti.
- Fakakaukau lelei moe fai tuʻutuʻuni mahuʻinga - ʻoku fiemaʻu keke lava ʻo fakapalanisi ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku fepakipaki, fakakaukau‘i ‘a e ngaahi me‘a fakapaʻanga moe ngaahi ola taimi loloa ʻo e ngaahi tu‘utu‘uni, pea ke tauhi ha ‘atamai tauʻataina ʻi he taimi ʻoku ke fai ai ha ngaahi tu‘utu‘uni.
- Langa ʻo e vā fetuʻutaki -ʻoku fiemaʻu keke langa mo tauhi ha vā fetuʻutaki ʻoku ola lelei mo fakaʻapaʻapa‘i ‘a e kakai mei he ngaahi matakali mo tafa‘aki kehekehe, kau ai ʻa e kau mēmipa ʻo e komiuniti moe kau ngāue ‘a e kosilio.
Vāhenga ʻo ha mēmipa kuo fili
ʻOku maʻu ʻehe kau mēmipa kuo fili̕ ha vāhenga ʻoku fakama‘u ia ‘eha poate vāhenga tau‘atāina (Remuneration Authority). Ko e vāhenga̕ ‘oku makatuʻunga ia ‘i he taimi ‘oku ‘amanaki atu ki ai mo e tukupā ngāue ki he fatongia, ko e lahi ʻo e feituʻu moe tokolahi ʻo e kakai ʻoku ne fakafofongaʻi.
ʻOku ngāue ʻa e kau mēmipa ʻo e ngaahi poate fakalōkolo ʻi he ʻavalisi ko e houa ʻe 12-24 ʻi he uike pea ʻoku totongi ia ʻi he vahaʻa ʻo e $28,000 ki he $49,500 ʻo fakatatau ki he poate fakalōkolo. ʻE fili ʻehe poate fakalōkolo takitaha ha sea moha tokoni sea mei he kau mēmipa – ko e ngaahi fatongia ko ʻeni ‘oku nau fiema‘u ha tukupā taimi lahi ange (houa ʻe 20-40 he uike) pea maʻu ai ha vāhenga fakataʻu ko e $34,200 ki he $99,000.
Ko e kau mēmipa kosilio (Councillors) ‘oku nau ngāue taimi kakato – houa ʻe 40 pe lahi ange he uike – pea maʻu ha totongi fakataʻu $106,306.
ʻOku ngāue taimi kakato ʻa e pule kolo ʻi ha houa ʻe 40 pe lahi ange ʻi he uike, moha tukupā fakapalōfesinale mo fakatāutaha lahi ange, kau ai ha ngaahi houa ngāue hili ‘a e ngaahi houa ngāue angamaheni moe fakaʻosinga ʻo e uike. ʻOku ne maʻu ha vāhenga fakataʻu ko e $296,000
(ʻE ʻave koe ʻe he fehokotakiʻanga ko ʻení ki ha peesi naʻe hiki ʻi he lea Faka-Papālangi)
Sio ki he fakaikiiki kakato ‘o e ngaahi fatongia mo hono ngaahi vāhenga takitaha
Ngaahi sēvesi tokoni‘i e kau mai
Founga ke ma‘u ai ha tokoni ki he fili
Kapau koha tokotaha fili koe ʻoku ke faingataʻaʻia fakaesino pea ʻoku ke fiemaʻu tokoni ʻi he fili pē ke fakakakato hoʻo ngaahi fakamatala fakapepa̕, teke lava ʻo fetu’utaki telefoni ki he ʻOfisi Fili ʻi he
09 973 5212 pe koe
0800 922 822 ke fokotuʻutuʻu ha taimi ‘apoinimeni tokoni.
