Skip to main content
Auckland CouncilVote Auckland

Fa’amatalaga mai le Pulegānu’u a Aukilani ma Faigāpalota fa’aitūmālō

O le tu’ufa’atasiga lenei o fa’amatalaga taua e fa’atatau I le Pulegānu’u a Aukilani ma le fa’atinoga o faigāpalota fa’aitumālō i gagana eseese.

Mo nisi fa’amatalaga taua silasila ane i le itulau lea www.voteauckland.co.nz mo le gagana Fa’aperetania.

Matāfaioi a le Pulegānu’u a Aukilani

O le pulegānu’u a Aukilani, o le pulegānu’u aupito telē lea i le atu Australasia.

Latou te faia fa’ai’uga uma a le faigāmālō i itumālō ma tu’uina atu ‘auaunaga mo pitonu’u uma i Aukilani atoa.

E fitoitonu le pulegānu’u ma so’o se mea e mana’omia ma ono a’afia ai le olaga i aso ta’itasi e pei o le:

  • Totogi o ‘auaunaga ma aseta o fa’aaogāina
  • Atina’e i le taulaga ma ‘auaunaga lautele e mo’omia (feoa’iga lautele ma fale)
  • Tali atu i suiga o le tau ma le puipuiga o le si’osi’omaga fa’anatura
  • Fa’atasiga fa’aleaganuu, ‘āiga ma ta’aloga
  • Nofoaga ma malae fa’apitonu’u mo ta’aloga a tamaiti
  • Faletusi, falea’au ma fa’amalositino, ma nofoaga lautele e fia fa’aogaina e tagata
  • Tulafono e fa’atatau i auala savali mo ta’ifau
  • O le mamā lelei o le vai mai lou paipa ma matāfaga o le tou pitonu’u
  • Mautinoa ua saogalemu auala uma mo tagata savavali ma uila vilivae i totonu o le a’ai ma isi vaega uma o le taulaga
  • Isi ‘auaunaga uma e pei o fa’atulagaina o malaga a pasi, siakiina ia lelei le fausaga o fale, tulafono o le soifua maloloina mo fale’aiga, laisene o le ‘ava malosi ma nofoaga lautele mo ata ma fa’afiafiaga.

Fa’atinoina o faigā fa’ai’uga a le Pulegānu’u a Aukilani

O la matou fa’ata’ita’iga o pulega faaitūmālō, ua fesoasoani e fa’amalieina ai mana’oga mo’omia e itumālō ma pitonu’u, ma ua maua ai e Aukilani alagā’oa tāua ia fa’aleleia ma atina’e lelei ai.

O fa’aiuga uma ua fa’asoa lea i le vā o le pulega tutotonu ma pulega faaitūmālō, e ui ina tofu lava le vaega ia ma o latou tomai i faiga fa’aiuga:

  • O le pulega tūtotonu latou te va’ai toto’a i le ata lautele ma fa’ai’uga e patino i le so’o se vaipanoa o le itūmālō. E aofia ai le pulenu’u ma sui faufautua e to’a 20.
  • O pulega fa’aitūmālō e fai ma leo o le pitonu’u i lea vaega, ma latou te faia fa’ai’uga e uiga i fa’afitauli , galuega e fai ma mea uma e mo’omia mo le pitonu’u.

O sui filifilia

O sui ua filifilia e fai mai sui o Aukilani pe’a ma’ea ai faigapalota fa’aitūmālō.

Latou te faia fa’aiuga tāua e fesoasoani i le atina’eina o le itūmālō o Aukilani ma fausia se pitonu’u malosi ma lelei mo ona tagata.

O le pulenu’u

O le pulenu’u e filifilia mai le fa’ai’uga o le palota a tagata Aukilani uma, ma o ia foi lea na te ta’ita’ia le Pulega Tutotonu.

Sui faufautua

E 20 sui faufautua e filifli mai e le ‘aupalota e fai ma sui o itūmālō e 13 i Aukilani.

O itūmālō nei ua fa’atulagina i fa’afanua o vaega ua fa’ailogaina ai le tagata ma lona fa’asinomaga i le itumalo, fa’atasi ai ma ‘auaunaga uma ua tapenaina mo lea itumalo.

Sui o pulega fa’aitumalo

E 21 le aofa’i o pulega fa’aitumalo i totonu o Aukilani, ma nei pulega ei le va o le lima ma le iva sui, e filifilia uma mai e tagata palota e fai ma sui o itūmālō Aukilani.

Mo pulega taitasi uma nei, e iai la latou ta’ita’ifono ma le sui ta’ita’ifono latou te filifilia.

Ia e silafia lou sui fa’aitumalo ma le pitonu’u

Ia e silafia lou sui fa’aitumalo ma le pitonu’u e te palota ai i le faigapalota fa’aitūmālō o le 2022.

(O le itulau lea e mana’omia ai le ta i totonu o lou tuatusi i le Gagana Fa’aperetania)

O faigapalota mo le Pulegānu’u a Aukilani

E ta’i 3 tausaga ma faia faigapalota fa’aitūmālō e filifilia ai ni sui fou (pulenu’u, sui faufautua, ma sui fa’aitūmālō) mo le pulegānu’u fa’aitūmālō.

O lou palota i le faigapalota fa’aitūmālō, o le auala lea e te filifilia ai ni sui o le a faia ni fa’ai’uga mo oe ma fa’afitauli o ‘a’afia ai Aukilani ma ona vaega fa’aitūmālō uma.

Tapena lau palota

O le a matala le faiga palota mai le Aso 16 o Setema 2022 ae tapunia i le Aso 8 o Oketopa i le 12 i le aoauli.

E mafai ona e palota i le faigapalota fa’aitumalo pe afai e:

  • sili atu ma le 18 tausaga o lou soifua; ma
  • o oe o se tagatanu’u sitiseni pe nofomau i Niu Sila; ma
  • ua e nofo nei i Niu Sila mo le 12 masina pe sili atu.

E mafai ona e palota I le faigapalota a Aukilani pe afai e te nofo i Aukilani, pe ua iai foi sou fale fa’atau po’o se fanua i Aukilani.

Lesitala mo le palota ma siaki le tuatusi o lau pusameli po’o sa’o, ina ia maua lelei ai au pepa palota e lafo atu (o le so’otaga lea e ave ai oe i le itulau o loo tusia i le Gagana Fa’aperetania).

Fa’atinoina o palota i pepa lafo atu i le meli

O tulafono fa’avae o iai nei, ua ‘aiaia ai faigapalota fa’aitūmālō e tatau lava ona fa’aaogāina ai pepa lafo i pusameli.

Afai o oe o le sui palota ua uma ona lesitala, e tatau ona o’o atu pepa palota i lau pusameli mai le Aso Faraile 16 o Setema se’ia o’o atu i le Aso Lulu 21 o Setema 2022.

Ina ia mautinoa le taunu’u atu o au pepa palota i lou tuātusi o iai nei, e tatau ai ona e lesitala pe fa’amautinoa lou tuātusi ae le’i o’o i le Aso Gafua 12 o Setema 2022. O le aso lena e fa’amaonia uma ai e le ofisa faipalota le lisi fa’ai’u o tagata palota.

O le mea e ao ona e fai pe ‘afai e lē maua au pepa palota

Afai ae lē taunu’u atu au pepa palota i lau pusameli – pe afai e le’i leva ona suia lou tuātusi pe le’i tu’uina foi lou suafa i le lisi o tagata palota – fa’afeso’ota’i ane le Ofisa Faipalota i le numera 0800 922 822 ma o lea matou lafoina atu ni pepa o palota fa’apitoa mo oe.

Nofoaga e momoli iai au pepa palota

E mafai ona momoli atu au pepa palota i so’o se pusameli a le Falemeli a Niu Sila e aunoa ma se totogi o lona lafoina.

O le’ā saunia foi nisi nofoaga se tele i totonu o le a’ai, e aofia ai ma faletusi a le pulegānu’u, ‘auaunaga tutotonu ma supamaketi a le Countdown, o i’ina o le’ā mafai ona momoli iai au pepa palota ua uma ona fa’atumu se’ia aulia atu le itula e 12 i le aoauli o le Aso To’ana’i 8 o Oketopa 2022.

Afai e lafo i se pusa a le falemeli, e tatau ona lafoina ae le’i pāsia le Aso Lulu 5 o Oketopa 2022, ina ia taunu’u i le Ofisa o Faigapalota ae le’i tapunia uma palota.

O le a fa’alauiloa atu foi nofoaga uma nei pe’a lata i le taimi o palota.

Fa’amatalaga mo sui tauvā

O sui tauvā uma e omai ma o latou tomai ma agava’a eseese mo le galuega.

E lē mo’omia ni fa’ailoga fa’apitoa e avea ai oe ma se sui tauvā i palota fa’aitūmālō.

Pau le mea e mo’omia mai ia te oe o le:

  • tagatanu’u sitiseni Niu Sila; ma
  • 18 tausaga pe sili atu foi le matua; ma
  • O lo’o iai lou suafa i le lisi o le ‘aupalota.

O se aso i le soifua o le sui filifilia

E telē lava se sao o sui filifilia i le fa’agasologa o mea e fai i aso ta’itasi i totonu o le a’ai.

Pe a avea oe ma sui filiflia, o le’ā e:

  • Fesoasoani i le fuafuaina o le fa’aaogaina o tupe a Aukilani
  • Faia fa’aiuga e fesoasoni i le lumana’i manuia o tagata o le pitonu’u
  • Fesoasoani e fa’atupuina ma fa’alauiloa pisinisi
  • Fuafuaina ma le fa’atatau o mana’oga mo le lumana’i i auaunaga mo’omia lautele ma tulafono fa’atonutonu
  • Fesoasoani i le tausiaina lelei o aseta tetele pe tusa ma le $42 piliona lona tau.

I so’o se aso lava, e ao lava ona:

  • Faitau lelei ma tapenapena mo fonotaga o vaiaso taitasi
  • Palota i vaega eseese mo ni fa’aiuga o fonotaga ma komiti ‘ese’ese
  • Mafuta ma tagata lautele ina ia silafia o latou manatu
  • Auai atu i fa’atasiga o fonotaga mo tagata lautele, fa’atasiga mo tagata ua sitiseni, po’o le tatalaga o se paka fou po’o se auala mo le au viliuila.
  • Fai ma sui o le pulegānu’u i le pitonu’u i ni fa’atasiga e pei o mea fa’aleaganu’u, Matariki, Fa’afiafiaga Fa’apasefika, tausaga fou a Saina, Diwali ma le fa’afiafiaga o tagata e fiafia i ituaiga tagata tutusa.
  • Auai atu i galuega fa’aitūmālō, e pei o le au galulue fa’amamā autafa o vaitafe ma punavai mo poloketi e pei o le malosi’aga fa’a’eletise.

O Agava’a ma tomai e avea ai oe o se suitauvā manumālō

O ni tomai fa’apitoa e te manumālō ma avea ai oe ma sui o Aukilani, e aofia ai le :

  • Fa’aavanoaina o lou taimi – o le a masani ona e galue i itula ei fafo atu o taimi fa’atulagaina e te galue ai, e mana’omia ai la ona e ‘augofie e fesuia’i le taimi ma fa’atāua lava le fa’atulagaina o lou taimi.
  • Lou taimi ofoina ma le tāua ia te oe o le Te Tiriti o Waitangi/The Treaty of Waitangi – malamalama lelei i tagatanu’u Maori, te ao Maori ma le tāua tele o le tikanga.
  • Feso’ota’iga – o le’ā tele ina mana’omia ‘oe e te tautala i nofoaga lautele i ni fonotaga ma fa’atasiga, e tatau ai la ona e maua le to’a ma le lototele e fa’aali ou manatu ma mafaufauga.
  • Masani ma iloa lelei le fa’aaogāina o masini fa’aonaponei – ole tele o lenei tofiga o le iloa lelei o auala fa’atekonolosi, e tatau ai ona e iloa fa’aaogā le imeli, polokalame o le MS Teams, telefoni poto ma se komepiuta poo se tapeleti
  • Manatunatuga loloto ma fa’ai’uga fai – e tatau ona e iloa fa’apaleni le ese’esega o manatu o tagata ma amana’ia le ogaoga o fa’aiuga i mea tautupe i ni fa’ai’uga mo se taimi umi, ma ia amana’ia foi manatu o tagata uma pe a faia fa’ai’uga.
  • Lelei le va feso’otai ma tagata – e tatau ona e fausia ma osiosi le va nofo lelei ma tagata uma i galuega ia lelei, ma fa’aaloalogia foi mafutaga uma ma tagatanu’u eseese ma o latou tomai, e aofia ai ma sui o pitonu’u ma le au faigaluega a le Pulegānu’u.

Totogi o sui filifilia

O sui filifilia latou te mauaina se totogi e tumau ua fuafuaina e le Vaega Tuma’oti (Pulega a le ‘Aufaitotogi). O le totogi ua fuafuaina lava i taimi fa’atulagaina ma galuega uma mo le tofiga, e fua i le telē o le pitonu’u ma le aofa’iga o itumalo e aofia ai.

O sui filifilia fa’aitumalo e galulue mo le 12-24 itula i le vaiaso ma o latou totogi ei le va o le $28,000 to $49,500 i le tausaga e fua lava i le pulega faaitūmālō. O pulega fa’aitumalo taitasi latou te filifilia lava so latou ta’ita’i ma se sui ta’ita’i – o tulaga la nei e mana’omia le taimi e sili atu (20-40 itula i le vaiaso) ma e maua lo latou totogi e tusa ma le $34,200 to $99,000 i le tausaga.

O sui faufautua e galulue faasoloatoa i itula masani – 40 itula pe sili atu foi i le vaiaso – ma e mauaina le totogi e $106,306 o le totogi amata lea i le tausaga.

O le pulenu’u foi e galue fa’asoloatoa i itula masani - 40 itula pe sili atu foi i le vaiaso, ma e moomia ai tomai maoa’e ma sili atu foi lona maualuga, e mana’omia i le fa’atinoga o galuega uma ma le taimi tele e tu’uina iai e le tagata, e aofia ai taimi ei tua atu o itula faigaluega ma aso o le fa’ai’uga o vaiaso. Na te mauaina le totogi e tusa ma le $296,000 i le tausaga.

(O le so’otaga lea i le itulau o iai le Fa’aperetania atoa mo fa’amatalaga tau galuega ma le totogi)

Fesoasoani mo le ‘auai atu ai

Mo le fesoasoani i le faiga o lau palota

Afai o oe o se tagata palota e iai ni mana’oga faapitoa ma a’afiaga tumau o le soifua, a e mana’omia se fesoasoani i le faiga o lau palota ma le fa’atumuina o au pepa, vala’au ane i le Ofisa o Faigapalota i le Numera 09 973 5212 po’o le 0800 922 822 e fa’atulaga ai le taimi mo se fesoasoani mo oe. 

E tatau ona e silafia

O le auaunaga lenei ua fa’apitoa lava mo i latou e lē mafai ona fa’atumuina ni pepa palota e i latou lava ia, talu ai ona o gasegase tumau e pei o le tauaso pe pō le va’ai.

​Fesoasoani mo pepa fa’atumu e avea ai ma sui tauvā

Afai e iai ni ou mana’oga faapitoa ma a’afiaga tumau a’o lo’o fia avea oe ma sui tauvā, fa’afeso’ota’i le Ofisa Faipalota i le numera 09 973 5212 po’o le 0800 922 822 ina ia fa’amauina ai se taimi e tu’uina atu ai le fesoasoani i le fa’atumuina o au pepa.

E tatau ona e silafia

O le auaunaga lenei ua fa’apitoa lava mo i latou e lē mafai ona fa’atumuina ni pepa palota e i latou lava ia, talu ai ona o gasegase tumau e pei o le tauaso pe pō le va’ai.
 
Afai ua e fia avea ma sui tauvā, e tatau ona iai ni tagata se to’alua e fa’atuina mai oe (o le to’alua lea e tatau ona i totonu o le pitonu’u o lo’o e fia tauvā mai ai) ma e tatau ona fa’atumuina a la’ua vaega o le pepa fa’atumu, a leai e tatau ona auai mai i le aso o le fa’atalanoaga ma le fa’atumuga o pepa a le sui tauvā.