Skip to main content
Auckland CouncilVote Auckland

Te whakamārama mō Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me ngā pōti ā-rohe

He whakarāpopoto tēnei i ngā pārongo matua e pā ana ki a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me te āhua e rere ai ngā pōti ā-rohe ki reo kē.

Ka kitea ngā pārongo e whai taipitopito ana ki te reo Pākehā i www.voteauckland.co.nz.

Tā Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau

Ko Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau te kaunihera nui katoa o Aotearoa me ngā whenua pātata.

Ko tāna, he whakatau i ngā take katoa a ngā kaunihera ā-rohe pātata, he tuku hoki i te maha o ngā ratonga ki ngā hapori katoa puta noa i te rohe o Tāmaki Makaurau.

Kei te kaunihera te haepapa mō te maha o ngā mea ka pā atu ki tō ao i ia rā, pēnei i:

  • ngā reiti ka utua e koe, tae atu ki ngā ratonga me ngā rawa ka utua mā aua reiti rā
  • te whakawhanaketanga me te haumi pūtea ki te hanganga matua o te tāone (mō ngā waka tūmatanui, me te whakatū whare)
  • te urupare ā-āhuarangi me te tiakanga o tō tātou taiao māori
  • ngā huihuinga ā-ahurea, ā-whānau, ā-tākaro hoki
  • ngā wāhi tākaro mō ngā tamariki me ngā papa rēhia ā-rohe pātata
  • ngā whare pukapuka, ngā pokapū rēhia me ngā puna, tae atu ki ngā wāhi o te hapori ka rīhingia
  • ngā ture mō ngā wāhi hei hīkoitanga mō tō kurī
  • te kounga o te wai i tō kōrere, i ngā moana hoki o ngā rohe pātata ki a koe
  • te whakarite kia haumaru ake ngā ara huri noa i te tāone me ngā pokapū o te rohe pātata mō te hunga eke paihikara me te kaiwaewae
  • ētahi atu ratonga huhua noa, pēnei i ngā wātaka mō te pahi, i te arotakenga o te tika o te hanganga o ngā whare, i ngā ture mō te hauora i ngā wharekai, i ngā raihana mō te hoko waipiro me ngā mahi toi tūmatanui.

Te huarahi e whakatau take ai a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau

E āwhina ana tā mātou tauira o te mana hautū ā-rohe pātata i te whakaeatanga o ngā hiahia matua ā-rohe, ā-rohe pātata hoki, ka mutu, ko tāna he tuku i ngā rauemi me mātua whai e tipu ai, e whanake ai hoki a Tāmaki Makaurau.

He mea whakatau ngātahi i waenga i te Rōpū Hautū me ngā poari ā-rohe pātata, otirā, he wāhi ki tēnā, ki tēnā i ngā whakataunga:

  • Ka arotahi te Rōpū Hautū ki te whānuitanga o ngā kaupapa katoa, ki ngā whakataunga whai rautaki hoki mō te rohe whānui. Kei taua rōpū te kahika me ngā kiri kaunihera e 20.
  • Ko ngā poari ā-rohe pātata ngā māngai mō ngā hapori i ō rātou takiwā, otirā, ka oti i a rātou ngā whakatau mō ngā take, mō ngā ngohe, me ngā rawapuni o te rohe pātata.

Ngā mema kua kopoua mā te pōti

He mea kopou ngā mema kua kopoua mā te pōti i ngā pōti ā-rohe kia tū hei māngai mō ngā tāngata o Tāmaki Makaurau.

Ka oti i a rātou ngā whakatau ki te āhua o te whanaketanga o te rohe o Tāmaki Makaurau, ā, ka whakapakari rātou i ngā hapori ā-rohe pātata kia kaha.

Te kahika

He mea kopou mā te pōti te kahika e ngā kaipōti katoa o Tāmaki Makaurau, ka mutu, ka noho ia hei kaiārahi i te Rōpū Hautū.

Ngā kiri kaunihera

He mea kopou mā te pōti ngā kiri kaunihera e rua tekau e ngā kaipōti kia tū hei māngai mō ngā rohenga ā-tāone 13 o Tāmaki Makaurau.

He mea tautuhi ngā rohenga ā-tāone nā runga i te āhua o te tuakiri, i te whai hononga hoki ki tētahi hapori, i ngā ratonga anō hoki e tukuna ana ki aua hapori.

Ngā mema o te poari ā-rohe pātata

E 21 ngā poari ā-rohe pātata o Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau, ā, kei waenga i te rima ki te iwa te maha o ngā mema o tēnā poari, o tēnā poari, kua kopoua mā te pōti e ngā kaipōti o ngā rohe pātata e tū nei rātou hei māngai.

Ka riro hoki mā ia poari ā-rohe pātata e kopou mā te pōti tētahi kaihautū me tētahi kaihautū tuarua.

Te kimi i tō poari ā-rohe pātata me te rohenga ā-tāone

Kimihia te poari ā-rohe pātata me te rohenga ā-tāone e pōti ai koe i ngā pōti ā-rohe o te tau 2022.

(Mā te hononga e mate rā koe ki te whakauru i te wāhi tau o tō kāinga ki te reo Pākehā.)

Ngā pōti ā-rohe

He mea whakahaere ngā pōti ā-rohe i ia toru tau kia whiriwhirihia ngā mema hou ka kopoua mā te pōti (te kahika, ngā kiri kaunihera, me ngā mema o te poari ā-rohe pātata) ki te kaunihera ā-rohe pātata.

Ko te pōti i ngā pōti ā-rohe te huarahi e whiriwhiri ai koe i aua mema ka oti i a rātou he whakatau māu ki ngā take ka pā ki Tāmaki Makaurau me tō hapori ā-rohe pātata.

Kia takatū ki te pōti

Ka tuwhera ngā pōti i tēnei pōti ā-rohe hei te 16 o Hepetema 2022, ā, ka kati ā te 12 o te ahiahi o te 8 o Oketopa.

Ka āhei tō pōti i ngā pōti ā-rohe mehemea:

  • kua pakeke ake koe i te 18 tau; ā
  • he kiri rarau rānei koe, he kainoho pūmau rānei koe ki Aotearoa; ā
  • kua kore i iti iho i te 12 marama te roa ā-tūmau o tō noho ki Aotearoa.

E āhei ana tō pōti i ngā pōti ā-rohe o Tāmaki Makaurau mehemea kei te rohe o Tāmaki Makaurau koe e noho ana, mehemea rānei he rawa-wāhi tōu i konei.

Me whakauru e pōti ai koe, (mā te hononga e whai ake nei koe e toro ai ki tētahi whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā ) ka tirohia ai, ka whakahoungia ai rānei te wāhi tau mō ō mēra e whiwhi ai koe i ō pepa mō te pōti.

Te āhua o te pōti mā te mēra

E ai ki te ture o nāianei, me mātua whakahaere te pōti ā-rohe mā te mēra.

Mehemea kua whakaurua koe hei kaipōti, ka whiwhi koe i ō pepa pōti i te taunga ki tō pouaka reta i waenga i a Paraire te 16 o Hepetema 2022 ki a Wenerei te 21 o Hepetema 2022.

E tukuna ai ō pepa pōti ki tō wāhi tau o nāianei, me oti kē rānei tō whakaurunga (mā te hononga e whai ake nei koe e toro ai ki tētahi whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā),   me oti rānei te whakahoutanga o tō wāhi tau i mua o Mane te 12 o Hepetema 2022. Ko te wā tērā e whakamanatia ai e te Āpiha Pōti te whakataunga o te rārangi pōti.

Te mahi māu mehemea kāore koe e whiwhi i ō pepa pōti

Mehemea kāore tō mōkī pōti e tau atu ki ō mēra - nā tō hūnuku pea ki wāhi tau kē, nā te taunga kē rānei o tō ingoa ki te rārangi pōti e hukihuki ana - waea atu ki te Tari Pōti, ki te 0800 922 822, ā, ka tukuna tētahi pōti motuhake ki a koe mā te mēra.

Te wāhi hei taunga mō ō pepa pōti

E wātea ana ngā pouaka katoa a New Zealand Post hei taunga mō ō pepa pōti, ka mutu, kāore koe e mate ki te utu i te mēra.

Ka whakaritea hoki he wāhi puta noa i te tāone, tae atu hoki ki ngā whare pukapuka o Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me ngā pokapū ratonga, tae atu ki ētahi hokomaha, hei taunga mō ō pepa pōti tae noa ki te 12 karaka i te ahiahi o Hatarei te 8 o Oketopa 2022.

Heoi anō tāu he tuku i ō pepa mā te mēra i mua o Wenerei te 5 o Oketopa 2022 e tino tae ai ki te Tari Pōti i mua i te mutunga o te pōti.

Kia tata ake ki te wā, ka whakaputangia e mātou he taipitopito atu anō e pā ana ki aua wāhi.

He pārongo mā ngā kaiwhai pōti

Nō ngā tini ao ngā mema kua kopoua mā te pōti, ka mutu, he whānui ō rātou momo pūkenga me ngā wheako hei kawenga mai mā rātou ki te tūranga.

Ehara i te mea me mātua whai tohu whāiti e tū ai koe hei kaiwhai pōti i ngā pōti ā-rohe.

Me tutuki noa i a koe ēnei paearu:

  • he kiri rarau ki Aotearoa; ā
  • 18 tau te pakeke, he pakeke ake rānei; ā
  • kua whakaurua ki te rārangi pōti.

Tētahi rā i te ao o te mema kua kopoua mā te pōti

He whānui ngā mahi i te tūranga o te mema kua kopoua mā te pōti i ngā whakahaeretanga o ia rā i tō tātou tāone.

Ko tāu hei mema kua kopoua mā te pōti, ko te:

  • āwhina kia oti he whakatau ki te āhua o te whakapaunga o ngā pūtea o Tāmaki Makaurau
  • whakatau i ngā take hei āwhina ki te whakaahua i te anamata mō ō tātou hapori
  • āwhina i te tipuranga me te momoho o ngā pakihi
  • whakatau i ngā take ki te āhua e tutuki ai ngā hiahia matua o nāianei, o anamata hoki e pā ana ki te hanganga matua, ki ngā ratonga tūmatanui, ki ngā waeture hoki
  • āwhina i te whakahaeretanga o ngā rawa kei a tātou, e $42 piriona te utu.
  • Tērā pea, ko tō mahi i te rā, ko te:
  • pānui me te whakarite i ngā hui mō te wiki ka whai mai
  • pōti i ngā momo hui me ngā komiti e whakatau take ana
  • whakapā atu ki te marea ki te rongo i ō rātou whakaaro
  • haere ki ngā huihuinga pēnei i ngā hui tūmatanui, i ngā hui whakatau i te kiri rarautanga, i te whakawāteatanga rānei o tētahi papa rēhia, i tētahi ara paihikara rānei e hou ana
  • haere hei kanohi mō te kaunihera i ngā huihuinga ahurea pēnei i a Matariki, i te Tau Hou Tiainīhi, i a Diwali me te taiopenga o Auckland Pride
  • whai wāhi ki ngā ngohe o te hapori, pēnei i ngā mahi ā-ohu mō tētahi kaupapa haumanu i tētahi o ngā roma o te rohe pātata.

Ngā pūkenga me ngā āhuatanga e angitu ai te mema kua kopoua mā te pōti

Ko ētahi pūkenga me mātua whai e angitu ai te tū hei mema kua kopoua mā te pōti, e tū ai hoki hei māngai mō ngā tāngata o Tāmaki Makaurau, ko:

  • Te whakawātea i a koe - he rite tonu tō mahi i tua atu o ngā hāora mahi e māori ana, ā, me takatū ki te panoni i tō wātaka, ki te whakamātāmua hoki i te wā kei a koe.
  • Te ū ki ngā mātāpono o te Tiriti o Waitangi - he kura te mōhiotanga ki ngā iwi o te rohe pātata, ki te ao me ngā tikanga Māori.
  • Te whakawhiti kōrero - he rite tonu tō kōrero ki te marea i ngā hui me ngā huihuinga, ka mutu, me māia koe ki te whakapuaki i ō tirohanga me ō whakaaro.
  • Te mōhio ki te hangarau - ko te hangarau tētahi wāhanga nui o te tūranga, nō reira, me mōhio koe ki te whakamahi īmēra, i a MS Teams, i te waea atamai me te rorohiko, te papahiko rānei.
  • Te whakaaro e whai rautaki ana me te whakatau take - me mōhio koe ki te whakataurite i ngā tirohanga e taupatupatu ana, ki te manatu ki ngā pānga ā-utu, ā-mauroa hoki ka hua i ngā whakatau, ka mutu, me wātea te hinengaro ina whakatauria ana he take.
  • Te whakapakari hononga - me whakapakari, me tauwhiro hoki koe i ngā hononga e whai hua ana, e kauanuanu ana hoki ki ngā tāngata mai i ngā momo ahurea me ngā momo pekanga, tae atu hoki ki ngā tāngata o te hapori me ngā kaimahi o te kaunihera.

Te utu ā-tau i te mema kua kopoua mā te pōti

He mea whakawhiwhi ngā mema kua kopoua mā te pōti ki te utu ā-tau e whakapūmautia ana e tētahi pokapū motuhake (a Remuneration Authority). He mea whakatau te utu ā-tau ki te wā me te mahi o te tūranga, i tōna tikanga me ea, ki te rahi hoki o te rohe me te tokomaha o ngā kaipōti.

Ko te tau toharite o ngā hāora e mahi ai ngā mema o ngā poari ā-rohe pātata, ko te 12-24 i te wiki, ā, kei waenga i te $28,000 ki te $49,500 te utu, otirā, kei te āhua tonu o te poari ā-rohe pātata. Mā ia poari ā-rohe pātata e kopou mā te pōti tētahi kaihautū me tētahi kaihautū tuarua mai i ōna mema - me nui ake te wā ka pau ki ēnei tūranga (e 20 - 40 hāora i te wiki), ka mutu, ka whakawhiwhia ki te utu ā-tau i waenga i te $34,200 ki te $99,000.

He tūranga mahi ukiuki tō te kiri kaunihera - e 40, kei tua atu rānei i tērā, ngā hāora i te wiki - ka mutu, ka whakawhiwhia ki te utu o te $106,306 hei tūāpapa i te tau.

E 40, kei tua atu rānei i tērā, ngā hāora e mahi ukiuki ai te kahika, ka mutu, inā te nui o tana whakapau wā ā-ngaio, ā-whaiaro hoki ki te tūranga, tae atu hoki ki ngā hāora o muri i ngā hāora mahi e māori ana, ki ngā mutunga wiki hoki. Whakawhiwhia ai ki te $296,000 hei utu ā-tau

(mā te hononga e whai ake nei koe e toro ai ki tētahi whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā ) Tirohia ngā taipitopito katoa mō ngā haepapa me te utu ā-tau mō ia tūranga

Ngā ratonga tautoko i te whai wāhitanga

Te huarahi e whai tautoko ai koe ki te pōti

Mēnā koe he kaipōti e whai mana ana, ā, e waimaero ana hoki koe e mate ai koe ki te whai tautoko ki te pōti, ki te whakakī rānei i ngā pepa pōti, e āhei ana tō waea atu ki te Tari Pōti, ki te 09 973 5212, ki te 0800 922 822 rānei, kia whakaritea tētahi hui e whai tautoko ai koe.

Kia mōhio koe

E wātea ana anake tēnei ratonga ki te tangata kāore nei e taea e ia, i tōna kotahi, te pōti mā te mēra nā tētahi waimaerotanga, pēnei i te kāpōtanga.

​Te huarahi whai tautoko e taea ai ngā pepa mō te tautapanga

Mehemea he waimaerotanga ōu, ā, e pīrangi ana koe kia tautapangia tō ingoa, e whai ana rānei koe kia tautokona koe ki te whakaoti i ō pepa tautapanga, waea atu ki te Tari Pōti, ki te 09 973 5212; ki te 0800 922 822 rānei ki te whakarite hui.

Kia mōhio koe

E wātea ana anake tēnei ratonga ki te tangata kāore nei e taea e ia, i tōna kotahi, te pōti mā te mēra nā tētahi waimaerotanga, pēnei i te kāpōtanga.

Mehemea e hiahia ana koe kia tautapangia koe, me oti i ngā kaitautapa e rua (ngā kaipōti e rua i te rohe e pīrangi nei koe ki te tū hei māngai) te wāhanga ki a rāua i te pepa tautapanga, me tae ā-tinana rānei rāua ki te hui.